Fâzıl Bey, 1757(?)-1810 yılları arasında yaşamış, Enderûn’da yetiştiği için “Enderûnlu Fâzıl” olarak anılan “Divân”, “Defter-i Aşk”, “Hûbânnâme”,
“Zenânnâme”, “Sûrnâme-i Şehriyâr” ve “Çengînâme” adlı eserleri olan divân şairidir. Enderûnlu Fâzıl Bey ve eserleri gerek döneminde gerekse daha sonra, tarihî ve edebî çevrelerce klasik tanımının dışında görüldüğü için eleştirilmiştir.
Bu makalede daha önce üzerinde ayrıntılı bir çalışma yapılmayan Fâzıl Bey’in Çengînâme’si ele alınmıştır. Öncelikle eserin karşılaştırmalı metni
oluşturulmuş, bu metne göre Çengînâme şekil ve muhteva açısından incelenmiştir. Farklı din ve milletlerin çengîlerinden bahsedilen eserde, başlığın düşündürdüğünün ve kaynaklarda belirtildiğinin aksine, çengîlerin sosyal hayattaki işlevi üzerinde durulmaz.
Fâzıl Bey, feminen tavırları olan profesyonel erkek dansçılar için kullanılan “köçek” terimi yerine, eserinde, Osmanlı’da daha çok kadın dansçılara verilen bir isim olan “çengî”yi kullanmıştır. Şâir, Çengînâme’sinde 43 çengîden bahsettiğini belirtir fakat çengî ad/lakaplarının kelime çağrışımına dayanması bu ad/lakapların tespitini güçleştirmektedir. Bu çalışmada ad/lakaplara işaret eden yedi nüshadan hareketle çengî ad/lakapları tespit edilmiştir. Ayrıca yedi nüshadaki çengî ad/lakapları bent numaralarına göre bir tablo yapılarak gösterilmiştir. Metnin muhtevasından hareketle çengîler; millet ve din, vücut özellikleri, yaş, hastalıklar, zaman ve mekân başlıklarında incelenmiştir.
Fâzıl Bey’in Çengînâme’si aynı zamanda şehrengîz ve hezel türlerine örnek olacak niteliktedir. Bu çalışmada Çengînâme’nin bu iki edebî türle bağlantısı üzerinde durulmuş, eserdeki cinsel içerikli kelime ve ifadeler tespit edilmiştir.
-
Sürüm 1.0.0
- The King of Sodom
- 1 İndirme